გულისწასვლა (მეცნიერულად სინკოპე) ერთ–ერთი პრობლემაა, რომელსაც სხვადასხვა სპეციალობის ექიმები არცთუ იშვიათად ეჯახებიან. ეს არის ცნობიერების დაკარგვის ხანმოკლე შეტევა. მდგომარეობიდან გამოსვლის შემდეგ ხშირად ადამიანს უღონობა გარკვეული ხანი გაჰყვება. ზოგჯერ გულისწასვლას წინ უსწრებს სისუსტე, ოფლიანობა, თავის ტკივილი, თავბრუ ან მხედველობის დარღვევა. თანაც ყველა ეს სიმპტომი სრულიად კარგადყოფნის ფონზე ისე მოულოდნელად ვითარდება, რომ ადამიანი თავის შველას (წამოწოლას ან ჩამოჯდომას) ვერც კი ასწრებს.
ჩვეულებრივ, გულის წასვლა 15–30 წამი გრძელდება, ზოგჯერ რამდენიმე წუთიც, მაგრამ თუ ადამიანი 5 წუთზე მეტ ხანს უგონოდაა, ეს შეიძლება არა გულის წასვლა, არამედ სერიოზული დაავადების გამოვლენა იყოს. ამავდროულად რაც უფრო ხანგრძლივია ცნობიერების დაკარგვა, მით მეტია თავის ტვინის დაზიანების ალბათობა.
მიზეზები
გონის დაკარგვის მიზეზი მრავალია, მაგრამ ყველას აერთიანებს ის, რომ თავის ტვინი ჟანგბადსა და საკვებ ნივთიერებებს (პირველ რიგში, გლუკოზას) საკმარისად ვერ იღებს. ჟანგბადისა და გლუკოზის მარაგი, რაც თავის ტვინის უჯრედების ნორმალურ მუშაობას უზრუნველყოფს, თავად ტვინში არ არის. ეს ნივთიერებები სისხლით მიეწოდება.
ექსტრემალურ პირობებში (ჩახუთული შენობა, შიში, შიმშილი, ძლიერი ტკივილი და სხვა) გული შეიძლება სრულიად ჯანმრთელ ადამიანსაც წაუვიდეს, მაგრამ ზოგჯერ გონების დაკარგვა სიცოცხლისათვის საშიში ისეთი მძიმე დაავადებებისა და პათოლოგიური პროცესების გამოვლენა შეიძლება იყოს, როგორიცაა თავის ტვინის სიმსივნე, თავის ტვინის სისხლძარღვების ანევრიზმა, გულის დაავადებები და სხვა. ექიმები გულისწასვლის რამდენიმე მიზეზს გამოყოფენ.
ნეიროგენული (ნერვებს გაუფრთხილდით!)
ნერვული ბოჭკოები პასუხისმგებლები არიან ნერვული იმპულსების, რეფლექსების გადაცემაზე, მაგრამ ზოგჯერ ისე ხდება, რომ ბუნებრივი რეფლექსები ჩვენში უსიამოვნო შეგრძნებებს იწვევს და შეიძლება გონების დაკარგვამდე მიგვიყვანოს. მათ მიეკუთვნება: ძლიერი ემოციები (შიში, სიხარული); ყლაპვა; სიმძიმის აწევა; ნაწლავების დაცლა (განსაკუთრებით შეკრულობის შემდეგ); მოშარდვა; ხველა და ცხვირის დაცემინება; სასულე ინსტრუმენტებზე ჩაბერვა.
ნერვული რეფლექსებით გამოწვეული გულისწასვლის წინ ადამიანი ფითრდება, ცივი ოფლი ასხამს, თავბრუ ესხმის, თვალები უბნელდება, მუცელში დისკომფორტს გრძნობს, გული ერევა. ვინაიდან ნერვული სისტემა ყოველ ადამიანს ინდივიდუალური აქვს, გონის დაკარგვისგან დაზღვეული არავინაა. ის თავიდან რომ აიცილოთ, ნერვები გაიმაგრეთ: სწორად, დაბალანსირებულად იკვებეთ, სრულფასოვნად დაისვენეთ.
კარდიოგენური (გულს ვერ უბრძანებ)
გულის დაავადებები (მანკი, გულის თრომბი, ანევრიზმა, გულის იშემიური დაავადება, არითმია და სხვა) ხშირ შემთხვევებში სხვადასხვა ორგანოების, მათ შორის თავის ტვინის, სისხლით მომარაგების დარღვევას იწვევს. გულის პათოლოგიების დროს გულისწასვლა ხშირად არითმიის, ფიზიკური დატვირთვის, სტრესის პასუხად ხდება. ეს მდგომარეობა რამდენიმე წუთამდე გრძელდება, ამავდროულად ადამიანს ტუჩები ულურჯდება, ფერი ეკარგება და გახშირებულად სუნთქავს. ამიტომ, ვინც თავისი გულის დაავადების შესახებ იცის, სასწრაფოდ კარდიოლოგს უნდა მიმართოს. მეცნიერებმა გამოავლინეს: თუ გონის დაკარგვის მიზეზი გულია, პაციენტის სიკვდილის შანსი წლის განმავლობაში ორჯერ იზრდება იმ შემთხვევებთან შედარებით, როდესაც გულისწასვლას სხვა მიზეზები აქვს.
სისხლძარღვოვანი (სისხლძარღვები მილები არ არის)
ათეროსკლეროზი – საუკუნის პრობლემაა, რომელიც სისხლძარღვების შევიწროების გამო, ორგანოების სისხლით მომარაგებას აუარესებს. თუ სისხლძარღვებში ცვლილებები უკვე მოხდა, პრაქტიკულად შეუძლებელია ისინი ნორმალურ მუშაობას დაუბრუნდნენ. მათ, როგორც მილს, ჯაგრისით ვერ გაწმენდთ. სისხლძარღვები კი ასაკოვან ადამიანთა 60%–ს დაზიანებული აქვს, მაგრამ ყველა გონებას არ კარგავს. სტატისტიკის თანახმად, ასეთი მდგომარეობისკენ ათეროსკლეროზით დაავადებულ ადამიანთა მეოთხედია მიდრეკილი. დანარჩენები მუდმივ სისუსტეს, მომატებულ დაღლას განიცდის. ცნობიერების ხანმოკლე დაკარგვა იმის სიგნალია, რომ ორგანიზმი ცვლილებებსა (არითმიის აღმოცენება, წნევის ხტუნვა, თავის ტვინის სისხლის მომარაგების უკმარისობა) და ექიმთან ვიზიტის აუცილებლობაზე გვამცნობს.
როგორც წესი, სისხლძარღვების პრობლემების დროს ადამიანი გონს უეცრად კარგავს. თავად გულის წასვლა რამდენიმე წუთი გრძელდება და თავის ტკივილი, კისერში ტკივილი, ყურებში ხმაური, ხელებსა და ფეხებში სისუსტე, თვალებში გაორება, მეტყველების მოშლა ახასიათებს. ყველა ეს სიმპტომი მეტად საშიშია და უმეტეს შემთხვევებში ჰოსპიტალიზაციას საჭიროებს.
ორთოსტატიკური (საწოლიდან ნუ წამოხტებით)
უცბათ წამოდგომა ან დახრა შეიძლება გულისწასვლის მიზეზი გახდეს. ასეთი გონის დაკარგვა დამახასიათებელია დასუსტებული ადამიანებისთვის, რომლებმაც სერიოზული დაავადება გადაიტანეს, ხანგრძლივი წოლითი რეჟიმი ჰქონდათ ან ფიზიკურ აქტივობას მოკლებული იყვნენ. უეცრად არ წამოდგეთ, ხშირად და პატარა ულუფობით ჭამეთ, ფეხი ფეხზე არ გადაიდოთ და ჩაცუცქებით ჯდომას მოერიდეთ.
სხვა მიზეზები
შეიძლება იყოს ეპილეფსიური და ისტერიული შეტევა, სისხლში შაქრის დონის შემცირება.
გულისწასვლის შემდეგ
დაუყოვნებლივ მიმართეთ სპეციალისტს (თერაპევტს, კარდიოლოგს). აუცილებელი გამოკვლევის შემდეგ ის მიზეზს დაადგენს და შესატყვის მკურნალობას დაგინიშნავთ. დიაგნოზის დასაზუსტებლად ჰოსპიტალიზაცია ნაჩვენებია: გულის დაავადებებზე ეჭვის დროს; თუ გულის წასვლა ფიზიკური დატვირთვის პროცესში აღმოცენდა; თუ გყავთ უეცარი სიკვდილით გარდაცვლილი ახლობელი; გულისწასვლის ხშირი შემთხვევების დროს; თუ გონის დაკარგვა მწოლიარე მდგომარეობაში მოხდა.
პირველადი დახმარება
თუ გულისწასვლის მოწმე გახდით, გონწასული ფეხზე არ წამოაყენოთ და არც დააჯინოთ. არამედ ზურგზე დააწვინეთ ბალიშის გარეშე, ფეხები აუწიეთ, რათა სისხლი თავისკენ წავიდეს. სამოსი, ქამარი, ჰალსტუხი შეუხსენით, ნიშადურის სპირტი ასუნთქეთ. და კიდევ, ცხვირის ფუძესა და ზედა ტუჩს შორის ნაოჭზე თითი ძლიერ დააჭირეთ. ასეთი მეთოდი კარგია თავდაცვისათვისაც, თუ გულისწასვლის მოახლოებას გრძნობთ. მას შემდეგ, რაც ადამიანი გონს მოვა, ნუ იფიქრებთ, რომ ეს უბრალო უსიამოვნო ეპიზოდი იყო. პირველ რიგში, საჭიროა თერაპევტს მიმართოთ და ელექტროკარდიოგრამა გადაიღოთ.
ავტორი: აზა გაგოშიძე
|